Kaldırım; şehirlerde ve yerleşim alanlarında yayaların güvenli bir şekilde yürüyebilmesi için araç yollarının kenarında genellikle taşlardan yapılan, engelli bireylerin rahatça hareket edebilmeleri için rampa ve taktil (vücudun en büyük organı olan deride yer alan reseptörler aracılığı ile dokunma duyusunun algılanmasını sağlayan duyu sistemi) yüzeyle donatılan yol… Kaldırım malzemeleri; beton, asfalt, ahşap, granit, bazalt, kil taşı, beton taşı ve tuğla… Taş ve tuğla, tarihî mekânlarda veya özel projelerde kullanılmakta… Kaldırım taşları, şehir yaşamında çoğu zaman fark edilmeyen ancak büyük bir öneme sahip olan altyapı malzemeleri… En yaygın kaldırım, beton veya asfalt malzemeden, yaya güvenliğini artırmak için yol seviyesinden daha yüksek yapılmakta… Bitki örtüyle (ağaçlarla) donatılmış kaldırım, çevresel sürdürülebilirliği sağlamakta… Antik dönemlerden modern çağa kadar kaldırım, şehirlerin yüzünü ve işlevselliğini belirleyen öneme sahip…
Kaldırım genişliği, yaya trafiğini rahatça karşılayacak şekilde tasarlanmalı… Kalabalık şehirlerde daha geniş kaldırım tercih edilmeli… Kaldırımın eğimi; drenaj kanalında suyun akışı düşünülerek, yağmur suyunun birikmesini önleyecek şekilde tasarlanmalı… Kaldırım, şehir peyzajına göre, estetik açıdan çekici renk ve desenlerle yapılmalı… Kaldırım aydınlatması yapılarak, gece yürüyüşlerini daha güvenli hâle getirmeli… Kaldırımın yanlarına yeşil alanlar yapılmalı… Kaldırımın düzenli olarak temizlenmeli… Kış aylarında, kar ve buz temizliği yapılmalı… Yaz aylarında bitki örtüsü ve ağaçların bakımı yapılmalı… Kaldırım, geri dönüştürülebilir ve çevre dostu malzemelerle (taşlarla) yapılmalı… Kırılan veya zarar gören kaldırım taşları, düzenli bir şekilde onarılmalı…
Kaldırım taşlarının kullanımı, ilk olarak Roma dönemine kadar uzanmakta… Antik Roma yolları, düzgün yerleştirilmiş kaldırım taşlarıyla döşenerek, askerî ve ticarî amaçlar için dayanıklı ve kullanışlı hâle getirilmiş… Antik Roma yolları o kadar kaliteli yapılmış ki, bazıları bugün hâlâ ayakta durmakta… Orta çağda, kaldırım taşları, şehir merkezlerinde yaygınlaşmış, çamurlu yollara alternatif olmuş ve şehirlerin daha temiz olmasını sağlamış… Geleneksel kaldırım taşları, çoğunlukla granit, bazalt ve kalker gibi dayanıklı doğal taşlardan yapılmış… Modern dönemde ise beton ve prefabrik taşlar yaygın olarak kullanılmaya başlanmış… Kaldırım taşların döşenmesi, dikkat ve özen gerektiren iş… Kaldırım zeminin düzgün hazırlanması, taşların hizalanması ve derzlerin uygun şekilde doldurulması, uzun ömürlü kaldırımlar için son derece önemli… Kaldırım taşları, fonksiyonel ve estetik olmalı… Tarihî şehirlerde ve modern kentlerde kaldırım tasarımı, bulunduğu alanın karakterini yansıtır… Osmanlı dönemine ait çakıl taşlarından oluşan desenler veya Avrupa şehirlerinde görülen düzgün kaldırım taşları, bulundukları mekânın tarihi ve kültürel dokusunun izlerini taşımakta… Günümüzde kaldırım taşları tasarımında sürdürülebilirlik ön planda… Kaldırım taşları, yağmur suyunun yüzeyden akışını azaltarak yeraltı su kaynaklarına yeniden kazandırılması için gerekli… Kaldırım taşları, yaya yollarının güvenli olması için lâzım; ancak düzgün planlanmayan veya bakımsızlık nedeniyle zarar gören kaldırım taşları, büyük tehlike… Kaldırım taşlarıyla, özenle tasarlanmış ve bakımı yapılmış kaldırım, şehirlerin ne kadar yaşanılabilir ve çekici olduğunun aynası olsa gerek… Üzerinde yürüdüğümüz yüzeyler gibi görünse de kaldırım taşları, şehirlerin kültürel, sosyal ve mimarî yapısını gösteren değerimiz… Günümüzde, teknolojik yenilikler sayesinde, akıllı kaldırım taşları da yapılmakta… Akıllı teknolojiler kullanılarak, kaldırım taşları çeşitli sensörler ve LED ışıklarla donatılmakta; kendini temizleyebilen, bakım maliyetlerini azaltan ve uzun ömürlü olan kaldırım taşları geliştirilmekte…
Şehirlerin sessiz şahitleridir, kaldırım taşları… Şehir hayatının vazgeçilmezidir, kaldırım taşları… Kaldırım taşlarının sessizliğini seslendiren Necip Fazıl Kısakürek’in üç farklı bölümden ibaret ‘Kaldırımlar’ adlı şiiri… ‘Kaldırımlar’, edebiyatımızın en önemli ve etkileyici eserlerinden biri… Şiirde, yalnızlığın, hüznün ve şehrin karanlık sokakları dile gelmiş âdeta… Şiirden alıntı: “Sokaktayım kimsesiz bir sokak ortasında, Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum. Yolumun karanlığa saplanan noktasında, Sanki beni bekleyen bir hayâl görüyorum… Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi… Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır. Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi… Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır… - Başını bir gayeye satmış bir kahraman gibi… Etinle, kemiğinle, sokakların malısın! Kurulup şiltesine bir tahtaravan gibi, sonsuz mesafelerin üstünden aşmalısın! - Varsın, bugün bir acı duymasın gözyaşımdan… Bana rahat bir döşek serince yerin altı… Bilirim, kalkmayacak, bir yâr gibi başımdan...”… Kaldırım taşlarını anlatan güzel sözler: “Sokakta kaldırım taşına oturdum; kaldırım taşı değil, sanki tahtım.” (Orhan Veli Kanık)… “Kaldırım taşlarının altından nehirler akar.” (Victor Hugo)… “Kaldırım taşları, insanlığın sessiz tarihçeleridir.” (Anton Chekhov)… Kaldırımın üzerinde ve altındaki derin uzantıların ve kaldırım taşlarındaki pürüzlerin yansımaları olan sözler: “Ayağınıza batan dikenler, bir gün gül bahçesine götürür sizi.” (Hz. Mevlana)… “Biz hepimiz lağımda yaşıyoruz, ama bazılarımız yıldızlara bakıyor.” (Oscar Wilde)… “Bir ışık varsa, gölgeler de olacaktır.” (Johann Wolfgang von Goethe)…
Şehir hayatının gizemli öyküsüdür, kaldırım taşları ve bitirim tipler… Kaldırım taşları, adımlarımızı izleyen sıradan ama bir o kadar anlam yüklü… Kaldırım taşları, sadece taş parçalarından ibaret değil; her biri şehir hayatının hızlı temposuna, yılların eskitemediği hikâyelere ve bitirim tiplerin maceralarına ve evsizlere ev sahipliği yapan ücret talep etmeyen barınak… Bir şehrin ruhu, aslında, gökdelenlerinde değil, yerdeki basit kaldırım taşlarında gizli… Adım atan herkesin farkında olmadan hikâyesine bir iz bıraktığı kaldırım taşları, birçok insanın kahkahalarının, gözyaşlarının ve umutlarının tek şahidi… Kaldırım taşları, hayatın acımasızlığına direnen sokak kültürünün değişmez sembolü… Kaldırım taşları ve bitirim tipler… Kaldırım taşları, bitirim tiplerin ayaklarının altında fark edilmeyi bekleyen bir tarih… Bitirim tipler, sokak kültürünün, kaldırım taşlarının âsileri… Kaldırımların asıl sahipleridir, bitirim tipler… Şehir hayatının şık ve düzenli dünyasına ters düşenlerdir, bitirim tipler… Kaldırım taşlarının ruhunu yakalamış, kurallara meydan okuyan ama her zaman kendi etik anlayışlarıyla hareket edenlerdir, bitirim tipler… Yürüyen yollardır ve hayatın sahnesidir, bitirim tiplerin dilinde kaldırım taşları… Kaldırım taşlarının üzerinde oyunlar oynanır, hayâller kurulur ve zorluklar içinde hayatta kalma mücadelesi verilir… Oyun ve özgürlük alanıdır, bitirim tiplerin dilinde kaldırım taşları… Kaldırım taşlarında pinekleyenlerden duyduklarımızda, şehir hikâyelerinde ya da sinema karelerinde gördüklerimizin aslıdır, kaldırım taşları ve bitirim tipler… Yoksulluğun, aşkın ve sokak hayatının ne olduğunun ve ne olmadığının silinmez kanıtlarıdır, kaldırım taşları ve bitirim tipler… Yeşilçam filmlerindeki ‘kabadayı’ karakterlerin, sokaklarda kaldırım taşlarında yürüyorken çıkardıkları ‘tak tak’ sesleri, kimin yüreğini burkmaz ki… Kaldırım taşlarında hayatlarını tüketen ve biten bitirim tipler… Belki de, asıl karakter ve karizma sahibidir, bitirim tipler… Asıl eğitim yeridir, kaldırım taşları…
Taş yüreklere bile gül atılmalı… Sonrasında, taş taş üstüne konmalı… Lokmalar hakça ve âdilce paylaşılmalı… Dikilen, taş değil; ağaç olmalı… Taşlaşmış medeniyetin en masum tarafı ise, kaldırım taşları…
Selam, sevgi ve saygılarımla.
https://bit.ly/muzafferceven kanalımı takip etmeniz, linki paylaşıp destek olmanız, olumlu-olumsuz görüşlerinizi, eleştirilerinizi iletmeniz dileğiyle…