Efsanelerle yaşayan Anadolu şehirlerinden biri olan Kütahya, yüzyıllardır anlatılan Sarı Kız efsanesi ile kültürel hafızasını canlı tutuyor. Kütahya’da kuşaktan kuşağa anlatılan Sarı Kız efsanesi, şehrin kültürel mirasında derin izler bırakırken, mağaralar, hamamlar, dualar bu efsaneyle anılıyor.
Kütahya'nın Korucuyusu: Sarıkız Efsanesi
Kütahya'daki asırlık hikayeye göre, Sarı Kız, güzelliğiyle dillere destan, sarı saçlı, çakır gözlü ve bal tenli bir genç kızdır. Annesiyle birlikte mağara evlerde yaşayan Sarı Kız’ın en yakın dostu, kendi elleriyle büyüttüğü sarı inektir. Hikâyeye göre kız, ineğine saman vermek için her gece boyalık adı verilen bir ine girer. Ancak bir gece, inin içinden gelen esrarengiz bir ses onun kaderini değiştirir.
Bir gece yine ineğe saman vermek için ine girdiğinde, kulağına uğultular gelmiş. Çok derinden gelen bu sesleri hiçbir sese benzetemez, kulak vermiş. Bu sesin kendisine seslendiğini anlamış. Gelen ses; "-Güzel kız, melek kız! Geliyom, geliyom harlayarak mı gelem, gürleyerek mi?"
O ana kadar korku nedir bilmeyen ceylan yapılı dağların kızı ilk defa bu gizli ses karşısında irkilmiş. Hemen ninesine koşmuş. Heyecanını onun sıcak koynunuda yatıştırdıktan sonra olanları anlatmış. Nine kız bir hayli düşünmüşler. Ne idi bu?!... Dağ anası mı, orman ejderhesı mı cin mi, haydut mu, yoksa kıza gönül vermiş sevdalı mı?.... Ya harlaması, gürlemesi ne oluyordu. Bunu bir türlü çözememişler, kimselere diyememişler.
Kütahya Ilıca'daki Hamamın Hikayesi
Üçüncü gece cesaretini toplayan Sarı Kız, nihayet sesin çağrısına cevap verir. Gelen uğultuya “Harla ey mübarek, harlayarak gel!” diye karşılık verir. Bu sözün ardından, her kaya oyuklarından sıcak sular fışkırır. Kız, sıcaklığın ortasında kaybolur; in, bir ılıcaya, yani sıcak su kaynağına dönüşür. Bugün bu yer, Boyalık Hamamı olarak biliniyor.
Hamamda İyi Yürekli Kişilerin Sarı Kızı Gördüğü İnancı
Hamama gelen iyi yürekli, ince duygulu, temiz kalpli kişilere sarı kızın göründüğü inancı yaygındır. Bunun içinde ayrı bir efsane söylenir. Günlerden bir gün hamama giden iyi yürekli bir kadın sıcaktan fenalaşıp baygınlık geçirir, hamamın havuzuna düşer. Suyun dibinde bir delik görür, buradan geçince küçük bir bölmede karşısına sarı saçlı güzel bir kız çıkar. Kuran okuyan kız onu kurtarır. Öbür bölmeye geçirir, kurtarır.