"Noterler 65 yaş üstünden sağlık raporu isteyebilir mi?"
Son dönemlerde birçok vatandaş aynı soruyu soruyor: “65 yaş üstüne noter işlemlerinde sağlık raporu zorunlu mu?” Tapu devri, satış sözleşmesi ya da vekâletname hazırlatmak isteyen ileri yaştaki yurttaşlar, bazı noterlerde sağlık raporu talebiyle karşılaştıklarını ifade ediyor. Bu durum hem uygulamaya dair kafa karışıklığına yol açıyor hem de ayrımcılık tartışmalarını gündeme taşıyor.
Tekirdağ Barosu avukatlarından Ergün Vardar, mevzuata bakıldığında bu talebin hiçbir hukuki dayanağı olmadığını belirterek uygulamanın kişilerin onurunu zedelediğini söylüyor.
Sağlık raporu isteyemez: Mevzuatta yaşa bağlı bir düzenleme yok
Avukat Vardar’ın ifadesine göre ne Noterlik Kanunu ne de Noterlik Yönetmeliği içinde, “65 yaş üstü vatandaşlardan rapor istenir” şeklinde bir hüküm bulunuyor. Noterlerin görevi, işlem yapan kişinin fiil ehliyetini, yani bilinçli ve özgür iradesiyle işlem yapıp yapamayacağını değerlendirmek. Bu değerlendirme yaş üzerinden değil, kişinin o anki durumu üzerinden yapılmak zorunda.
Bazı noterlerin riskten kaçınmak amacıyla “kolay yol” olarak yaş sınırı koyduğunu belirten Vardar, “Bu, hem hukuka aykırı hem de kişiyi rencide eden bir uygulama. Yaş, başlı başına şüphe nedeni olamaz” diyor.
"Noter hangi durumda sağlık raporu isteyebilir?"
Sıkça sorulan bir diğer soru ise şu: “Noter makul şüphe duyarsa rapor talep edebilir mi?”
Vardar’a göre bunun cevabı evet, ancak sınırları çok net. Şüphe yaşa göre değil, somut duruma göre oluşmalıdır.
Şüphe doğurabilecek haller:
-
Beyanlarda tutarsızlık
-
Algı zorluğu, yönelim bozukluğu
-
İşlemle ilgili olağan dışı riskler
-
İhbar veya şikâyet
-
Açıkça gözlemlenen zihinsel yetersizlik
Bu tür durumlarda noter, rapor talep edebilir. Ancak gerekçeyi somut şekilde yazılı olarak sunmak zorundadır. “Yaşlı görünüyordu” gibi genelleme içeren ifadeler artık geçerli değildir.
TİHEK kararı: Rutin rapor zorunluluğu ayrımcılıktır
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, konuyla ilgili önemli bir karar yayımladı. TİHEK, 65 yaş üstüne rutin sağlık raporu uygulanmasını “ayrımcılık yasağının ihlali” olarak değerlendirdi. Kararda vurgulanan ifadeler şunlar:
-
“Yaş temelli genelleme yapılamaz.”
-
“Her vatandaş bireysel olarak değerlendirilmelidir.”
-
“65 yaş, tek başına ehliyetsizlik karinesi olamaz.”
Bu karar hem kamu kurumları hem de noterler için bağlayıcı nitelikte “uyarı” niteliği taşıyor.
Tapu Kadastro’nun resmi görüşü: Yaşa bağlı rapor zorunluluğu yok
Konuyla ilgili en çok merak edilen noktalardan biri de tapu işlemlerindeki durum. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, yaptığı açıklamada yaşa bağlı bir rapor zorunluluğunun bulunmadığını açıkça duyurdu. Kurum, “Vatandaşlar yaşları nedeniyle hiçbir kamu hizmetinde ayrımcılığa uğratılamaz” diyerek uygulamanın yasal olmadığını vurguladı.
Vatandaş rencide olursa ne yapmalı?
65 yaş üstü bir vatandaş noter işlemi sırasında ayrımcılığa uğradığını düşünürse şu adımları izleyebilir:
-
Noterden rapor talebinin gerekçesini yazılı olarak istemek.
-
Gerekçe sunulmamışsa Türkiye Noterler Birliği’ne dilekçe ile başvurmak.
-
Ayrımcılık yasağı ihlali nedeniyle TİHEK’e başvuru yapmak.
-
Gerekirse Adalet Bakanlığı denetim birimlerini bilgilendirmek.
-
Onur kırıcı davranış nedeniyle manevi tazminat davası açmak.
Vardar’a göre vatandaşlar yalnız değil; hukuki düzenlemeler de insan onurunun korunmasını merkeze alıyor.