Kütahya, sadece çini ve termal zenginliğiyle değil, yüzyıllardır süregelen peynir kültürüyle de Anadolu mutfağına değer katıyor. Özellikle Şaphane ilçesinde üretilen meşhur Şaphane çökeleği, hem lezzeti hem de geleneksel üretim şekliyle bölgenin gastronomi mirasını temsil ediyor. Türkiye'nin 81 ilinden çıkan peynirlerle birlikte Kütahya’nın bu özel lezzeti de artık yerel sofralardan çıkıp dünya mutfağında adını duyurmaya hazırlanıyor.
Anadolu’dan Dünyaya: Türkiye’nin 81 İlinden 81 Peynir ve Dünya Çapında Ün Kazanan Lezzetler
Türk mutfağı, sadece yemekleriyle değil, zengin peynir çeşitleriyle de dünya çapında bir üne sahiptir. Her ilde farklı iklim, hayvancılık kültürü ve damak tadı birleşerek kendine özgü bir peynir çeşidi ortaya çıkarmıştır. Bu yazıda hem Türkiye’nin 81 ilinden çıkan yerel peynirleri hem de dünyaya açılan efsane peynir çeşitlerini tanıyacaksınız.
Anadolu’nun Dünyaca Tanınan Peynirleri
Kars Gravyeri – Kars
Çizgi filmlerde gördüğümüz delikli gravyer, Kars’ın yüksek rakımlı yaylalarında bambaşka bir aromaya kavuşur. Kars gravyeri, Avrupa'daki muadillerinden farklı olarak sertliği, aroması ve olgunlaşma süreciyle öne çıkar.
Ege Mihaliç Peyniri – Balıkesir
250 yıllık geçmişe sahip Mihaliç peyniri, Balıkesir ve çevresinde üretilen, tuzlu, dayanıklı ve sert bir peynirdir. Eski usulle büyük kazanlarda yapılır.
Manyas Loru – Balıkesir / Manyas
Lor peyniri Türkiye’nin her yerinde bilinir ama en meşhuru Manyas’ta yapılır. Hem kahvaltı sofralarında hem de tatlılarda ve böreklerde kullanılır.
Divle Obruk Peyniri – Karaman
Karaman’ın Ayrancı ilçesindeki obruklarda olgunlaştırılan bu tulum peyniri, uluslararası otoritelerce “dünyanın en iyi 10 peyniri” arasında gösterilmektedir.
Van Otlu Peyniri – Van
İlkbaharda koyun sütünden üretilen, nane, sirmo, heliz gibi otlarla zenginleştirilen bu peynir, Doğu’nun doğallığını sofralara taşır.
Küflü Ardahan Peyniri – Ardahan
Yağsız inek sütüyle yapılan ve bekledikçe yeşil küf bağlayan bu peynir, kendine özgü aromasını bu süreçten alır.
Kolot Peyniri – Trabzon, Rize, Artvin
Karadeniz’in meşhur kuymak/mıhlama yemeğinin vazgeçilmezi olan kolot peyniri, lif lif eriyen yapısıyla bilinir.
Kayseri Çömlek Peyniri – Kayseri
Taze peynirin çörekotuyla harmanlanıp çömleklere basılmasıyla elde edilir. En az 3 ay toprak altında olgunlaştırılır.
Erzurum Civil Peyniri – Erzurum
Tel tel yapısı, tuzlu tadı ve hafif ekşimsi aromasıyla Erzurum’un simgesidir.
Varto Keçi Peyniri – Muş / Varto
Güneşte ısıtılan keçi sütünden yapılan bu peynir, bez torbalarda olgunlaştırılarak özgün bir aroma kazanır.
İsli Abhaza Peyniri – Sakarya / Adapazarı & Bolu
Tam yağlı sütten yapılan Abaza peyniri, meşe odunu dumanında islenerek eşsiz bir lezzete ulaşır.
Türkiye’nin 81 İlinden 81 Peynir
Her şehirde ayrı bir damak izi bırakan peynirler özenle seçilmiştir. İşte 81 il ve o illerde üretilen peynirlerin bir özeti:
Marmara
-
İstanbul: Keçi peyniri
-
Edirne: Beyaz peynir
-
Kırklareli: Manda loru
-
Tekirdağ: Salamura inek peyniri
-
Çanakkale: Ezine peyniri
-
Balıkesir: Mihaliç & Manyas loru
-
Bursa: Mihaliç
-
Yalova, Bilecik, Kocaeli, Sakarya: Köy loru, taze peynirler
Ege
-
İzmir: Bergama tulumu
-
Manisa: Keçi tulumu
-
Aydın: Keçi çökeleği
-
Muğla: Yörük peyniri
-
Denizli: Tavas çökeleği
-
Uşak: Yayla peyniri
-
Afyonkarahisar: Küp peyniri
-
Kütahya: Şaphane çökeleği
Akdeniz
-
Antalya: Yayla tulumu
-
Mersin: Örgü peyniri
-
Adana: Acılı çökelek
-
Hatay: Sürk
-
Osmaniye, Kahramanmaraş, Isparta, Burdur: Baharatlı, keçi ve koyun peynirleri
İç Anadolu
-
Ankara: Beypazarı loru
-
Konya: Küflü peynir
-
Kayseri: Çömlek peyniri
-
Eskişehir: Göce peyniri
-
Nevşehir, Niğde, Kırşehir, Yozgat, Aksaray, Çankırı, Kırıkkale: Sert tulum ve lorlar
Karadeniz
-
Trabzon: Kolot
-
Rize: Minci
-
Artvin: Yayla tulumu
-
Ordu, Giresun, Samsun, Sinop: Ev yapımı köy peynirleri
-
Tokat, Amasya, Çorum, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu, Gümüşhane, Bayburt: Otlu lor ve küflü peynirler
Doğu Anadolu
-
Erzurum: Civil
-
Erzincan: Tulum
-
Kars: Gravyer
-
Ardahan: Küflü peynir
-
Iğdır, Ağrı, Van: Otlu ve tulum
-
Bitlis, Muş, Elazığ, Malatya, Bingöl, Tunceli, Hakkâri: Keçi ve koyun tulumları
Güneydoğu Anadolu
-
Gaziantep: Baharatlı peynir
-
Şanlıurfa: Örgü peyniri
-
Diyarbakır: Keçi tulumu
-
Mardin: Zeytinyağında saklanan peynir
-
Siirt, Şırnak, Batman, Adıyaman, Kilis: Sert ve aromatik çökelek
Peynirin Coğrafyası Türkiye
Türkiye'nin 81 ili, sadece birer şehir değil; aynı zamanda peynir kültürünün taşıyıcı kolonlarıdır. Kimi zaman bir sofranın ortasında, kimi zaman bir böreğin içinde yer alan bu lezzetler, binlerce yıllık Anadolu mutfağının sessiz kahramanlarıdır.
