Dünyanın genelinde yaşanan kuraklık nedeniyle zeytinyağı üreten ülkelerin darboğa girmesi sonrasında Türkiye'nin yaptığı zeytinyağı ihracatı geçen yılın tamamını sollamıştı. İç piyasada artan zeytinyağı fiyatlarını dengeleyebilmek adına zeytinyağı ihracatına yasak getirildi.
Temmuz ayı ortasında zeytinyağı ihracatçısına verilen teşviklerde kesintiye gidilmişti. Üretici bu şoku üzerinden atamazken şimdi de zeytinyağı ihracatına yasak getirildi.
Sektör takipçilerinden alınan bilgilere göre, ekim ayı sonuna kadar zeytinyağı ihracatının yasaklandığı ancak henüz üreticilere resmi bir yazılı açıklama gitmediği öğrenildi.
Halihazırda 18 litreye kadar yapılan zeytinyağı ihracatında sıkıntının yaşanmadığı kararın sadece Varilli zeytinyağı ihracatı için geçerli olduğu belirtildi.
Dünyadaki kuraklığın vurduğu zeytinyağı fiyatları yurt içinde de iki ayda yüzde 77 zamlanmış; litresi 90 liradan 160 liraya çıkmıştı.
İLK 6 AYDAKİ İHRACAT 2020’NİN TAMAMINI SOLLAMIŞTI
Öte yandan, kuraklık nedeniyle darboğaza düşen İspanya'ya yapılan zeytinyağı ihracatının yılın ilk 6 ayında 26,8 kat birden artması dikkat çekmişti.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine bakıldığında, Türkiye’nin zeytin ve zeytinyağı ihracatının 2023 Ocak-Haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 190 oranında artarak 559,8 milyon dolara yükseldiği görülüyor.
Geçen yılın tamamında ise (2023 Ocak-Aralık) toplam zeytin ve zeytinyağı ihracatı 495 milyon 838 bin dolar idi.
BAKANLIKTAN AÇIKLAMA
Ticaret Bakanlığı, zeytinyağı ihracatının yasağıyla ilgili bir açıklama yayınladı.
Açıklamanın tamamı şu şekilde:
" Son dönemde yurt içi ve yurt dışında zeytinyağı sektöründe yaşanan gelişmeler hususunda Ticaret Bakanlığımızca kamuoyunu bilgilendirme ihtiyacı hasıl olmuştur.
Uluslararası Zeytin Konseyi (UZK) verilerine göre, Avrupa’da yaşanan kuraklık nedeniyle, İspanya ve İtalya başta olmak üzere dünyada zeytinyağı üretimi 2022/2023 sezonunda yüzde 20 oranında azalırken, ülkemizin üretimi yüzde 62 artış göstermiştir.
Diğer taraftan, toplam zeytinyağı ihracatımız ise 2022/23 sezonu Kasım-Temmuz döneminde, bir önceki sezonun aynı dönemine göre; miktar bazında yüzde 240 artarak 136,5 bin tona ulaşmıştır.
Aynı dönemde, ambalajlı zeytinyağı ihracatımız miktar bazında yüzde 3 artarken, dökme zeytinyağı ihracatımız 5,5 kat, varilli ihracatımız ise 4 kat artmıştır. İhracatın sevkiyat türüne göre dağılımına bakıldığında ise, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının toplam ihracattaki miktar bazında payı yüzde 42’den yüzde 83’e yükselmiştir.
Dökme ve varilli zeytinyağı ihracatımızdaki hızlı yükseliş, yurt içi fiyatlara da yansımış olup, zeytinyağı perakende fiyatlarında iç piyasada görülen artış, son bir yıllık dönemde genel fiyat artışının oldukça üzerinde seyretmektedir.
Dünya zeytinyağı üretimindeki azalmaya paralel olarak dünya zeytinyağı fiyatları da artış göstermekte olup, Haziran 2023 itibariyle üretici/borsa fiyatları bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye’de yüzde 102, İspanya’da yüzde 84, İtalya’da yüzde 58 ve Yunanistan’da yüzde 72 oranında artmıştır.
Avrupa Birliği'nin yüksek gümrük vergilerinden dolayı, ülkemizin AB üyesi ülkelere olan katma değerli ve nihai tüketiciye yönelik ambalajlı zeytinyağı ihracatı çok düşük miktarda yapılabilmektedir. Ancak özellikle İtalya ve İspanya, ülkemizden ithal ettikleri dökme ve varilli zeytinyağını işleyerek yeniden üçüncü ülkelere pazarlamaktadır.
İçinde bulunulan 2022/23 sezonu Kasım-Temmuz döneminde, dökme ve varilli ihracatımızın bir önceki sezonun aynı dönemine göre İspanya’ya 21 kat, İtalya’ya ise 44 kat artış gösterdiği görülmektedir.
Bu itibarla, dış talep sebebiyle yükselen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının, ambalajlı zeytinyağına yönlendirilerek katma değerli ürün ihracatına katkı sağlanması amacından hareketle, her türlü dökme ve varilli zeytinyağı ihracatında kilogram başına 20 Cent kesinti yapılması hususunu düzenleyen Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair 7391 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, 19 Temmuz 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Ticaret Bakanlığımızca, zeytinyağı sektörüne ilişkin dış ticaret, yurtiçi arz, tedarik, yurt dışı ve yurt içi fiyatlar, konusunda ülkemiz ve dünyadaki güncel gelişmeler sektör paydaşlarıyla yoğun temas halinde yakından takip edilmektedir. Bu çerçevede dünyada azalan zeytinyağı rekoltesinin sebep olduğu artan dış talep ve dünya fiyatları sebebiyle önemli ölçüde yükselen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının yurt içi tüketici fiyatlarına olan olumsuz etkisinin devam ettiği kaydedilmiştir.
Bakanlığımızca bu şartlar altında yeniden bir değerlendirme yapılarak, önümüzdeki zeytinyağı hasat döneminin başlangıcına (1 Kasım 2023) kadar, dökme veya varilli zeytinyağı ihracatına yönelik olarak ilave tedbirler yürürlüğe konulmuştur."
(BETÜL YENİLMEZ)
