Aksakal (duayen), bize ait mefhum/kavram... Aksakal; âkil insan, toplumun kanaat önderi... Aksakal, yaşlı da olabilir, genç de olabilir... Aksakal; cemiyete her hâliyle önder olan, ders veren bilge kişi... Aksakal; gelecek nesillere bir engel değil, bir destek; bir rakip değil, ilham veren fikir kaynağı… Duayen ya da aksakal... Bize daha uygun olanı, aksakal... Duayen (Eski Yunanca dekanós, Fransızca, doyen, dekan, bir topluluğun en yaşlı ve deneyimli üyesi); bir işi en iyi yapan, bir işin ustası... Duayen; akademik anlamda dünya çapında yenilikler yapan ve tarihe damga vuran araştırmacı, bir meslekte hem yaş hem tecrübe bakımından önde olan kişi, kordiplomatiğin en kıdemli üyesi... Dekan (Latince decanus, Yunanca dekanós δεκανός, onbaşı, on kişinin yöneticisi, Almanca dekan); üniversitede bölüm başkanı, kilise hiyerarşisinde bir rütbe...
Her meslekte aksakallar var elbette... Sanat, bilim, düşünce dünyasında, tarih boyunca öne çıkan isimlerden bazıları... El-Kindi: 796 yılında Kufe’de doğan, müslümanların ilk filozofu... El-Kindi, İslam Meşşai Felsefesinin ilk temsilcisi... Hallac-ı Mansur (858 – 922): ‘Kitab-üt Tavasin’ (Kur'an-ı Kerim'den ta-sin-mim sureleri) adlı eserin yazarı... Hallac-ı Mansur, vahdet-i vücut inancıyla yaşamış ve hakikate ulaşmış bir düşünür... Tanrının varlığını o kadar hissetmiş ki, “En-el Hak” (Ben ilahım) demiş... ‘En-el Hak’ sözü; mecazî bir idrak, kulun kendi fiil ve davranışlarını görmez hâle gelip, Hakk'ın sıfatlarını idrak ettiği makamda, kendisinde olan fillerin Allah'a ait olduğunu algılaması… Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli gibi isimler onun düşünceleriyle yoğrulmuş aksakallar... Fârâbî (Farabi, 870 – 950): Aristo, Platon ve Zenon’u okuyup yorumlayan, Felsefe, matematik, fizik ve musikiyle iştigal eden; aklı, ilmi ve inancı merkeze koyan düşünür... Farabi, sesin titreşimlerle yayıldığını ilk defa yazan aksakal... Sühreverdi (1155 – 1191): ‘Akl-ı Sorh’ (Kırmızı Akıl) adlı eseriyle tanınan, İbn Arabi’nin öğrencisi olan, tasavvufî düşüncenin gelişimine katkıda bulunan aksakal... Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî: 13. yüzyılda yaşamış İslam düşünürü ve şairi... Kâtip Çelebi (1609-1657): Tarih, coğrafya, bibliyografya ve biyografya alanlarında çalışan aksakal... Abbas Vesim Efendi (Kambur Vesim, 1689-1760 ): Astronom ve doktor olarak çalışan aksakal... Ahmet Cevdet Paşa (1822-1895): Tarihçi, hukukçu ve sosyolog olarak tanınan aksakal... Resmî Efendi (1700-1783): Tarihçi olarak bilinen aksakal... İsmail Fenni Ertuğrul: Akademik eserleri, çevirileri ve besteleriyle tanınan, düşünce tarihimizin önemli mütefekkirleri arasında yer alan, Osmanlı’nın son dönem aydınlarından biri... İzmirli İsmail Hakkı: ‘İslam Mütefekkirleri ile Garp Mütefekkirleri Arasında Mukayese’ adlı eseriyle tanınan; mantık, tabii ilimler ve ahlak konularında önemli çalışmalar yapan duayenlerden biri... Cumhuriyet tarihimize kadar bilindik duayenlerimiz: Metehan, Alparslan, Osman Bey, Fatih, 2.Abdülhamid, Mustafa Kemal Paşa... Ahmet Hamdi Tanpınar: 20. Yüzyılın, en önemli Türk yazarlarından biri, eserlerinde tarih, kültür ve insan psikolojisi üzerine... Sait Faik Abasıyanık: İstanbul’un sokaklarını, insanlarını ve günlük yaşamı anlatan eserleriyle tanınan, kısa hikâyeciliğimizin önde gelen isimlerinden biri... Nazım Hikmet: Toplumsal temaları işleyen, halkın sesini yükselten şiirleriyle tanınan, Türk şiirinin önemli isimlerinden biri... ‘Yedi Güzel Adam’ olarak bilinen yedi önemli Türk aydını, Türk kültür ve düşünce hayatına büyük katkılarda bulunan duayenler... Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Cemil Meriç, Samiha Ayverdi, İsmet Özel, Rasim Özdenören ve Hilmi Yavuz... Her biri farklı alanlarda eserler vermiş ve Türk edebiyatının duayenleri arasında yer almışlar... Necip Fazıl: Şair, yazar, düşünür ve oyun yazarı olarak geniş bir yelpazede eserler veren, İslam kültürüne, tarihine ve insan psikolojisine dair derinlemesine düşünceleriyle tanınan, eserlerinde millî ve manevî değerlere vurgu yapan, Türkçeyi ustalıkla kullanan, Türk edebiyatının önemli aksakalı... Necip Fazıl, ‘Büyük Doğu’ dergisi ve ‘İdeolocya Örgüsü’ vb. eserleriyle, düşünce dünyasına önemli katkılarda bulunmuş... Yaşar Kemal: Anadolu’nun doğasını ve insanlarını anlatan büyük bir romancı... Orhan Pamuk: 21. yüzyılın Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olan, önemli Türk yazarı... Prof. Dr. Halil İnalcık (1916 İstanbul - 2016’da Ankara), Türk tarihçiliğinin duayeni... Prof. Dr. Halil İnalcık, Osmanlı-Türk tarihine hem siyasi ve ekonomik konularda hem kültür ve medeniyet tarihi alanında orijinal katkılarda bulunan, kariyeri boyunca birçok eser kaleme alan, önemli öğrenciler yetiştiren, makaleler yazan, İngilizce, Fransızca, Almanca, Osmanlıca, Farsça ve Arapça gibi birçok dili okuyup konuşabilecek seviyede bir bilgin olarak tanınan bilim insanımız... Prof. Dr. Halil İnalcık’ın, tarihçi adaylarına tavsiyesi: “Avrupa arşivlerinde çalışın ve dillerini öğrenin.”... Kadir Mısıroğlu, 64 kitap yazmış, 4 dil bilen tarihçi yazar, avukat… Sabiha Tansuğ: Paraya resmi basılan ilk Türk kadını... Sabiha Tansuğ, şapka tasarımlarıyla ün kazanmış ve Türkiye’nin ilk hava zaferini kazanan savaş pilotu Vecihi Hürkuş’un annesi... Haldun Dormen: Türk tiyatrosunun duayen isimlerinden biri... Haldun Dormen, uzun yıllar sahne sanatlarına katkıda bulunmuş ve birçok önemli eseri sahneye koymuş... Ara Güler: Türk fotoğrafçılığının duayenlerinden biri... Ara Güler’in objektifinden çıkan kareler, Türkiye’nin ve dünyanın dört bir yanındaki önemli olayları belgelemiş... Prof. Dr. Aziz Sancar: Nobel Kimya Ödülü sahibi... Prof. Dr. Aziz Sancar, Türk bilim dünyasının en saygın duayen isimlerden biri... Prof. Dr. Aziz Sancar’ın DNA onarıcı mekanizmalar üzerine yaptığı çalışmalar çok önemli...
Kadim medeniyet dünyamızın dışındaki duayenlerden bir kısmı... Aristoteles: Antik Yunan filozofu Aristoteles, mantık, etik, fizik ve biyoloji gibi birçok alanda önemli katkılarda bulunmuş… Endülüs’te ortaya çıkan İslam anlayışı, Avrupalıların ilgisini çekmiş ve tercüme faaliyetleriyle Batı dünyasına bilimsel buluşlar kazandırmış… İslam medeniyeti, bilim alanında etkili olmuş… Müslüman bilim insanları fizik, matematik, kimya, tıp gibi alanlarda Batılı çağdaşlarını geride bırakmışlar… Avrupa’da Rönesans döneminin ünlü duayen sanatçıları; Leonardo da Vinci, Raphael Sanzio, Michelangelo… Galileo Galilei: İtalyan astronom, fizikçi ve matematikçi olan Galileo, teleskopla yaptığı gözlemlerle Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü kanıtlamış, serbest düşme yasasını da formüle etmiş… Francis Bacon: İngiliz filozof ve bilim insanı… Robert Boyle: İrlandalı doğa filozofu ve kimyager… Gottfried Wilhelm Leibniz: Alman matematikçi, filozof ve bilim insanı… Thomas Hobbes: İngiliz filozof ve siyaset teorisyeni… René Descartes: Fransız filozof ve matematikçi… Marin Mersenne: Fransız matematikçi ve filozof… Albert Einstein: Fizik alanında devrim yapan, teorileriyle tanınan bir bilim insanı... Albert Einstein, görelilik teorisi ve kütle-enerji eşitliği (E=mc²) ile ün kazanmış... Leonardo da Vinci: Rönesans döneminin ünlü sanatçısı, bilim insanı ve mucidi... Leonardo da Vinci; tabloları, tasarımları ve anatomi çalışmalarıyla ünlü duayen... Marie Curie: Radyoaktivite alanındaki çalışmalarıyla Nobel Ödülü kazanan ilk kadın bilim insanı... Marie Curie, radyum ve polonyum elementlerini keşfetmiş... William Shakespeare: İngiliz edebiyatının en büyük duayen yazarlarından biri... William Shakespeare; oyunları, şiirleri ve karakterleriyle dünya çapında ün kazanmış... Nelson Mandela: Güney Afrika’nın özgürlük savaşçısı ve ilk siyah devlet başkanı... Apartheid (ırksal ayrımcılığı savunan sistem) rejimine karşı mücadelesiyle tanınmış... Mother Teresa: Katolik rahibe ve hayırsever olarak bilinen, yoksullara yardım etmek için yaşamını adamış duayen... Mark Zuckerberg: yapay zekâ ve teknoloji alanında önemli kehanetlerde bulunan, Facebook’un kurucusu ve CEO’su... Steven Paul Jobs (24.02.1955 – 05.10.2011), Apple Computer, Inc.'ın kurucu ortağı, bilgisayar endüstrisinin önderlerinden biri olan, Next Computer ve Pixar Animasyon Stüdyoları'nı kuran, pankreas kanseri nedeniyle ölen, ölümünden 5 hafta öncesine kadar yeni adıyla Apple Inc.'de CEO olarak görev yapan duayen… Sahibi olduğu SpaceX ve Tesla'nın başarılarıyla tanınan Elon Musk... İsmini dillendiremediğimiz daha niceleri...
Zaman; iyi ve kötüyü birbirinden ayırt edebilmek, kadirşinas olabilmek; duayen olan kıymetlerimizin olumlu-olumsuz farklıklarını anlayabilmek zamanı... Her birimiz, duayen olmak durumundayız belki de… Sosyal platformlarda ve sosyal medyada, ‘duayen’ diye bildiklerimizin basmakalıp fikirlerini gördükçe, tek çarenin, kendimiz olabilmek ve kendimize egemen olabilmek olduğunu anlıyoruz… Öncelik, kendi alanımızda kendimizi geliştirmek ve yenilenmek olmalı... Büyük düşünülmeli, küçük yapılmalı, beyin-gönül birlikte kullanılmalı… Gerçek saadete, refaha, adalete, kalkınmaya ulaşıp hareket edebilmenin yolu bu… İyilik peşinde koşanlar, kötülükle iyiliği birbirinden ayırt edemedikçe, millî duyguyla ve düşünceyle hareket edemedikçe, hiçbir derde deva olamazlar ve halka iyi gelecek, demokrat-aydın bir ülke vaat edemezler… Çizgimiz, millî olmalı… Çizgimiz, evrensel normlar ve kadim medeniyet değerlerimiz olmalı… Selam, sevgi ve saygılarımla. https://bit.ly/muzafferceven kanalımı takip etmeniz dileğiyle…
