Pestisitler, tarımda zararlı organizmalarla mücadele etmek amacıyla kullanılan kimyasal maddelerdir. Bu maddeler, bitkilere zarar veren böcekleri, yabancı otları, mantarları, bakterileri ya da kemirgenleri kontrol altına almak veya yok etmek için uygulanır. Pestisitlerin amacı sağlığa zarar vermek değildir ancak doğru şekilde uygulanmazsa, hasat öncesi bekleme süresine dikkat edilmezse veya aşırı miktarda kullanılırsa, sebze ve meyvelerde daha yüksek oranda pestisit kalıntısı bulunabilir. Ayrıca pestisit kalıntıları, sadece yüzeyde değil, bitkinin içine de nüfuz edebilir. Bu da toplum sağlığı açısından son derece kötü tablolar oluşturabilir. Uzun süreli pestisit maruziyetinin, özellikle bağışıklık sistemi, sinir sistemi ve hormonal denge üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceği gözlemlenmiştir. Hamileler ve çocuklar pestisitlerin meydana getirebileceği zararlar konusunda daha fazla risk altında bulunur. Organların devam eden gelişimi veya daha yüksek büyüme hızı gibi nedenlerle çocuklar pestisitlerin etkilerine yetişkinlerden daha fazla duyarlıdır. Yapılan bazı yeni araştırmalar pestisitlerin çocuklarda artış gösteren astım, obezite, diyabet gibi rahatsızlıklarla ilişkili olabileceğini de göstermektedir. Pestisitlerin sağlık üzerindeki etkilerini en aza indirmek için bilinçli tüketim alışkanlıkları geliştirilmelidir.
Pestisitler, insan vücuduna besin yoluyla veya pestisitlerin uygulandığı bölgelere maruz kalma sonucu nüfus edebilir. Meyve ve sebzelerin yanında hayvansal gıdalar, içme ve kullanma sularının kirlenmesi ve daha birçok faktör pestisite maruz kalınmasına neden olabilir. Tarım işçileri de giydikleri kıyafetlerin ve ekipmanlarının üzerinde biriken pestisitleri evlerine taşıyabilirler. Yoğun tarım ilacı kullanılan arazilerin çevresinde yer alan konutlarsa rüzgâr ve yağmur gibi hava olayları nedeniyle pestisite maruz kalabilir.
Pestisit kalıntılarından korunmak için şu yöntemler önerilir:
Sebze ve meyveleri bol suyla yıkamak
Karbonatlı veya sirke eklenmiş suda bir süre bekletmek
Kabuklu ürünlerde mümkünse kabuğu soymak
Mevsiminde ve yerel ürünler tercih etmek
Organik tarım ürünlerini tercih etmek
Pestisit temizliği için yaygın kullanılan temizleyiciler şunlardır:
Karbonatlı su (sodyum bikarbonat): 1 litre suya 1 tatlı kaşığı karbonat ekleyip meyve/sebzeleri 15-20 dakika bekletmek etkili olabilir.
Sirke: Yarım litre suya yarım çay bardağı beyaz sirke eklenerek hazırlanan solüsyonda ürünleri 10-15 dakika bekletmek kalıntıları azaltabilir.
Limon ve tuz karışımı: Limon suyu ve tuzla yapılan ovma işlemi, özellikle yüzeydeki kalıntılar için sınırlı da olsa faydalıdır.
Ticari meyve-sebze temizleme spreyleri veya sıvıları: Marketlerde "Fruit & Veggie Wash" gibi isimlerle satılan ürünler özel olarak formüle edilmiştir.
Bol akan suyla mekanik yıkama: Elle ovalayarak yıkamak bile pestisit miktarını azaltabilir.
Kabuk soyma: Elma, salatalık gibi ürünlerde kabuğu soymak en etkili fiziksel yöntemlerden biridir.
Unutmamalıyız ki, pestisitler bireyin karşısına sadece besinlerde veya tarım alanlarında değil okullarda, parklarda, bahçelerde ve hatta evlerde de çıkabilir. Korunmak adına organik ürünleri kullanmak tercih edilmeli ve iyi tarım uygulamaları gerçekleştiren üreticilerden alışveriş yapılmalıdır. Buna ek olarak parklarda ve bahçelerde uygulanan zararlılarla mücadelede sentetik kimyasalları tercih etmemek gereklidir. Sağlığınız için bir alanda değil her alanda dikkatli olmaya özen gösteriniz.
Uzman Diyetisyen Ayşegül AKKAYA ERDEN
